Patron szkoły - Ignacy Solarz

Życie i działalność Ignacego Solarza

Ignacy Solarz, s. Wojciecha, urodzony 28 grudnia 1891 roku we wsi Ołpiny, byłym powiecie jasielskim, w rodzinie małorolnego gospodarza, ukończył gimnazjum w Jaśle, a w 1921 roku uzyskał tytuł inżyniera rolnika na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

W czasie I wojny światowej został powołany do armii austriackiej. Poważna kontuzja na froncie spowodowała powrót w rodzinne strony. Pracował w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym. Odbył dłuższą praktykę w Danii, skąd przywiózł idee Uniwersytetów Ludowych. Poznał tam znakomitych teoretyków i praktyków, wielkie indywidualności Uniwersytetów Ludowych.

W Polsce w okresie międzywojennym Ignacy Solarz, człowiek o wielkich przymiotach duszy i nieprzeciętnym talencie pedagogicznym, wzbogacił formy Uniwersytetów Ludowych i nadał im oryginalny kształt, odpowiadający potrzebom i dążeniom wsi polskiej.

W 1924 roku przyjmuje propozycję Zarządu Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, organizując i obejmując stanowisko kierownika Uniwersytetu Ludowego w Szycach. Dzięki wynikom pracy wychowawczej staje się coraz bardziej słynny i znany. Pisze o nim współczesna prasa, odwiedzają go różne wybitne osobistości, działacze, pisarze, politycy. Na początku swej pracy Ignacy Solarz niepokoił się o rezultaty WUL, ale później w praktycznym działaniu niepokoje te znikły. Poszukiwał kształtu działania Uniwersytetów Ludowych, łącząc te działania z działalnością ruchu „Vici”, kulturą chłopską, obyczajami oraz podstawową komórką - rodziną. Przestrzegał, aby w formach wychowania młodzieży nie było zadanej tresury, nic przepisowego, kontrowersyjnego, sztucznego, aby dominowała swoboda, prostota, a przede wszystkim ufność do człowieka, gdyż to podnosi jego wartość moralną i daje wiarę we własne siły. Wymagał od wychowawców, aby ich wewnętrzna wartość duchowa, także i poza uniwersytetem, odpowiadała głoszonym zasadom – zgodność słów z codzienną praktyka życiową.

Następna zasada, to sposób przekazywania problemów, kunszt gorącego żywego słowa powodującego wzruszenie serca. Solarz tę zasadę umiał po mistrzowsku wykonywać łącząc ją z głęboką treścią ideowo – wychowawczą, sugestywnym i ujmującym słuchaczy sposobem mówienia. Nieodłącznym towarzyszem w pracy była jego żona, Zofia Solarz, która prowadziła zajęcia artystyczne ze słuchaczami, uczyła ich śpiewu, tańca, tworzyła teatr ludowy.

Ignacy Solarz poprzez Uniwersytety Ludowe chciał uczynić z chłopa człowieka samodzielnej myśli, pragnąc, by chłop pozbył się duszy pańszczyźnianej, a obudził w sobie godność, równość społeczną, świadomość swych wartości chłopskich i zadań, aby Polskę „odświeżyć” wnikaniem we wszystkie dziedziny życia i kultury. Stąd też rozpętano burzę przeciwko Solarzowi i UL. Spowodowało to zamkniecie Uniwersytetu Ludowego w Szycach w 1931 roku. To wydarzenie postawiło ruch ludowy i wiejskie organizacje młodzieżowe „Vici” przed trudnym zadaniem obrony własnej szkoły chłopskiej. Ignacy Solarz wraz z grupą swych słuchaczy, przy poparciu „Vici”, 4 listopada 1932 roku powołuje Komitet Budowy Uniwersytetu Ludowego w Gaci Przeworskiej. Budowa ta, prowadzona w czynie społecznym, była demonstracją społeczno – ideowej siły moralnej i politycznej chłopów. Umocniło to Ignacego Solarza w słuszności obranej drogi. Prowadzenie UL w Gaci Przeworskiej przypada na gorący okres lat trzydziestych: politycznych strajków chłopskich, wypadków w Nowosielcach, podpisania przez grupę młodych wiejskich działaczy deklaracji praw młodego pokolenia Polski, walki klasy robotniczej, której wyrazem były krwawe wydarzenia w Krakowie, Lwowie, Łodzi, Częstochowie. Idea działania chłopsko – robotniczego znajduje swe odbicie w wykładach WUL w Gaci Przeworskiej. Władze sanacyjne coraz czujniej obserwują działalność Ignacego Solarza i jego placówki. Wychowankowie WUL za radykalizm zostali skazani na kary więzienia.

Ignacy Solarz wierny organizacji ZMW RP „Vici” uczestniczy we władzach związku do 1939 roku. Jest wybitnym ideowym działaczem ludowym. Włącza się w nurt organizowania spółdzielczości wiejskiej, wyznając zasadę „pomóżmy sami sobie”. Współorganizator pierwszej w Polsce Wiejskiej Spółdzielni Zdrowia w Markowej.

Wychowankowie Uniwersytetu oraz mieszkańcy okolicznych wsi, w których propagował idee spółdzielczości, nazywali go „Chrzestnym”.

Ten wybitny Polak, działacz, wychowawca, pedagog, publicysta w 1940 roku zostaje aresztowany w Jarosławiu a następnie zamordowany w Palmirach pod Warszawą.

Najwyższe odznaczenie za działalność w ZMW, to medal Ignacego Solarza..

Kalendarium życia i działalności Ignacego Solarza

• 1891 28 grudnia we wsi Ołpiny w byłym powiecie jasielskim ( Jasło ) urodził się Ignacy Solarz; był najstarszym synem z dziewięciorga dzieci Wojciecha i Katarzyny Solarzów.
   

• 1898 – 1904 Uczęszcza kolejno do powszechnej, dwuklasowej szkoły w Ołpinach i Szerzynach, a następnie do szkoły powszechnej w Bieczu.
   

• 1912 Zdaje egzamin do gimnazjum w Jaśle, które kończy mając 21 lat.
   

• 1913 Zostaje powołany do obowiązkowej służby wojskowej w armii austriackiej.
   

• 1914 – 1916 Uczestniczy w pierwszej wojnie światowej. Zostaje ranny w rękę i jako inwalida powraca do rodzinnego domu.
   

• 1916 Zaczyna studia rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim i kończy je uzyskując dyplom inżyniera rolnego (1921r.).
   

• 1920 W czasie wojny polsko – radzieckiej zgłasza się jako ochotnik do wojska polskiego, w którym odbywa służbę do końca wojny. Podejmuje pierwszą pracę zawodową w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym, jako inżynier rolny na terenie województwa krakowskiego, a następnie we Lwowie, jako inspektor Kółek Rolniczych na terenie województw wschodnich.
   

• 1922 Zostaje skierowany przez MTR do pracy pedagogicznej jako dyrektor Żeńskiej Szkoły Rolniczej w Sąsiadowicach. Po kilku miesiącach wyjeżdża, jako stypendysta na siedmiomiesięczną praktykę rolniczą do Danii. Pracuje tam w gospodarstwach chłopskich, w szkole rolniczej i w mleczarni. W czasie pobytu w Danii poznaje Grundtvigowskie Uniwersytety Ludowe i staje się ich gorącym zwolennikiem. Po powrocie z Danii, zaproszony przez Helenę Radlińską, wykłada przez 2 tygodnie na internatowym kursie w Irenie pod Dęblinem, zorganizowanym dla młodzieży wiejskiej przez Centralny Związek Kółek Rolniczych i Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej.
   

• 1923 Bierze czynny udział w dyskusjach nad projektem powołania przez Związek Nauczycielstwa Szkół Powszechnych – uniwersytetu dla młodzieży wiejskiej.
   

• 1924 Organizację Uniwersytetu powierzono dr. Eustachemu Nowickiemu, który zapoznał Solarza z wydanym w tym czasie po polsku dziełem A.H. Hollmana Uniwersytety Ludowe i duchowe podstawy demokracji. Było to jedyne dzieło, na podstawie którego uniwersytety ludowe w Europie Środkowej tworzą własne założenia ideowe, kształty organizacyjne i programy. Jesienią tego roku Solarz zostaje powołany na stanowisko dyrektora organizowanego przez Wydział Oświaty Pozaszkolnej Związku Nauczycielstwa Szkół Powszechnych – Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego w Szycach pod Krakowem. Solarz formułuje podstawy ideowe Uniwersytetu Ludowego w artykule pt. Szycka krzywula, zamieszczonym w Roczniku Sprawozdawczym UL w Szycach za rok 1924/25. W listopadzie rozpoczyna się pierwszy kurs jesienno-zimowy WUL w Szycach. Jednocześnie z Solarzem staje do pracy w Szycach Zofia Michałowska, jako wykładowca literatury i zagadnień wychowawczych. Prowadzi też zajęcia artystyczne. Będzie ona jedynym stałym współpracownikiem Solarza przez wszystkie lata działalności Uniwersytetu.
   

• 1925 W lutym odbył się ślub Ignacego Solarza z Zofią Michałowską. Na Walnym Zjeździe Delegatów Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej Solarz zostaje członkiem Prezydium Zarządu Głównego tej organizacji. Rodzi się córka Solarzów, Jagusia.
   

• 1926 Na VIII Walnym Zjeździe CZMW ( 27-28 czerwca ) Solarz zostaje ponownie wybrany na członka Zarządu Głównego i od 15 sierpnia 1926 do 29 czerwca 1928 pełni obowiązki wiceprezesa. Zakłada w swojej rodzinnej wsi Ołpiny Spółdzielnię Mleczarską. Po uciążliwych staraniach doprowadza do przekształcenia pięcioklasowej szkoły powszechnej w Ołpinach w pełną, siedmioklasową szkołę powszechną. W czasopiśmie „Polska Oświata Pozaszkolna” oraz „Siewie” drukuje artykuły o uniwersytetach ludowych, kulturze ludowej i wychowaniu.
   

• 1927 Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej powierza Solarzowi zaszczytną funkcję Starosty pierwszych ogólnopolskich Dożynek w Spale. W uznaniu zasług dla ruchu oświatowego na wsi Solarz zostaje udekorowany orderem „Polonia Restituta”. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej dekoracji dokonuje wojewoda kielecki Korsak. WUL w Szycach odwiedza Prezydent Mościcki.
   

• 1928 Na skutek ostrego konfliktu pomiędzy Centralnym Związkiem Kółek Rolniczych, a Centralnym Związkiem Młodzieży Wiejskiej Solarz, pełniący funkcję wiceprezesa CZMW, razem z innymi członkami Prezydium podpisuje dokumenty zrywające zależność Związku od CZKR i zapewniające samodzielność organizacji ZMW. Zacieśnia się i utrwala współdziałanie WUL z powstałym w czerwcu Związkiem Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”. Solarz wyjeżdża na miesięczny kurs języka duńskiego i kultury duńskiej do Kopenhagi. Rodzi się syn Solarzów Andrzej. „Polska Oświata Pozaszkolna” ( w n-rze z 4-5 VII 1928 ) drukuje artykuł Solarza pt. Wiejskie Uniwersytety Ludowe duńskie, szwedzkie i polskie. 25 marca w pierwszym numerze „Wici”, „ Jednodniówki kół i związków młodzieży” ukazał się programowy artykuł Solarza pt. Idą Wici. Jako wiceprezes Związku Głównego CZMW jest Solarz głównym autorem zmian statutowym na IX Walnym Zjeździe Delegatów ZMW, przekształcających Związek w samodzielną organizację. Do końca życia zostaje członkiem Zarządu Głównego „Wici”.
   

• 1929 Jeździ z wykładami do kół młodzieży wiejskiej i robotniczej, do kół stronnictwa ludowego, do nauczycieli, na liczne kursy, zjazdy i narady. Wraz z grupą polskich oświatowców bierze udział w światowej Konferencji Kształcenia Dorosłych w Cambridge, podczas której wygłasza przemówienie („Polska Oświata Pozaszkolna” nr 3, 1930 ).
   

• 1930 Wyjeżdża z wykładami do Czechosłowacji, na zaproszenie tamtejszych uniwersytetów wiejskich. Placówka w Szycach przyjmuje nazwę: „Wiejski Uniwersytet Ludowy imienia Orkana w Szycach”. Solarz dojeżdża jako wykładowca do Uniwersytetu Ludowego w Nałęczowie.
   

• 1931 Po siedmiu latach działalności zostaje zamknięty Uniwersytet Ludowy w Szycach. Odbyło się w nim 7 kursów żeńskich i 7 męskich. Poza młodzieżą z całej Polski byli wśród nich górnicy z Polonii francuskiej, Białorusini, Ukraińcy, Czesi, Słowacy i jeden Niemiec. Solarzowie otrzymują wypowiedzenie 30 września. Zostają bez pracy. W październiku na Walnym Zjeździe ZMW „ Wici” przedstawił deklarację ideową Związku. Zostaje członkiem Ludowego powstałego ze zjednoczenia ( 15 marca ) PSL Wyzwolenie, PSL Piast i Stronnictwa Chłopskiego. Zostaje prezesem Kieleckiego Związku. Młodzieży Wiejskiej. Prezydium Zarządu Głównego „Wici” powołuje” Spółdzielnie Rolniczą dla Prowadzenia Uniwersytetów Wiejskich”.
   

• 1932 Jesienią rozpoczyna działalność Wiejski Uniwersytet Ludowy we wsi Gać koło Przeworska, pod nazwą: „Wiejski Uniwersytet Orkanowy”. Uniwersytet ten zorganizowali pochodzący z Gaci byli wychowankowie Solarza w Szycach, razem z wiciarzami i ludowcami z Gaci i okolicy. W Szycach działa nadal pod dawną nazwą prorządowy UL Związku Nauczycielstwa Polskiego.
   

• 1933 Z inicjatywy Solarza powstaje w Gaci „ Spółdzielcza Książnica Gacka”. Solarz opracowuje statut tej spółdzielni. Na kursie dla przodowników ZMW „Wici” w Kępie Celejowskiej, trwającym od 2 do 10 lipca, wygłosił referat pt. Główne czynniki kształtujące duchowość człowieka wsi.
   

• 1934 Przychodzi na świat syn Solarzów, Wojciech. 3 czerwca Spółdzielnia Rolnicza dla Prowadzenia Uniwersytetów Wiejskich z inicjatywy Solarza podejmuje w Gaci budowę własnego Domu Wiejskiego Uniwersytetu Orkanowego. Budowa ta prowadzona siłami społecznymi wiciarzy i starszych ludowców z całego kraju zostaje ukończona w 1937 r. W czasie wyborów do miejscowego samorządu Solarz zostaje radnym gminy Markowa. Zakłada w Gaci Spółdzielnię Koszykarską, zrzeszając najbiedniejszych mieszkańców wsi uprawiających koszykarstwo.
   

• 1935 Wyjeżdża do Jugosławii , gdzie zapoznaje się z działającymi tam wiejskimi spółdzielniami zdrowia. W listopadzie powstaje we wsi Markowa k. Łańcuta pierwsza w kraju Spółdzielnia Zdrowia, której inicjatorem i współzałożycielem był Solarz.
   

• 1936 Słuchacze WUO i młodzież ze wsi Gać biorą udział w wielkiej manifestacji chłopskiej w Nowosielcach. Solarz aktywnie uczestniczy w przygotowaniu petycji do władz.
   

• 1937 W marcu odbywa się w Łowiczu konferencja oświatowa, na której Solarz wygłasza programowy referat pt. Na czym polega ludowość Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego ( W: „WU Ludowe w Polsce, Biuletyn konferencji oświatowej poświęconej sprawie uniwersytetów ludowych”, Warszawa 1938 ). Z inicjatywy Solarza przy współudziale Piotra Świetlika powstaje Spółdzielnia Drzewna „Współdziałanie Chłopskie”, działająca na terenie siedmiu powiatów ziemi rzeszowskiej, z siedzibą w Żołyni. Na zjeździe Okręgowym Spółdzielni Rolniczych we Lwowie Solarz zostaje zmuszony do opuszczenia sali pod zarzutem komunistycznych przekonań. Wraz z nim odchodzi znaczna część zebranych. Solarz zbiera dokumenty o dokonanych przez policję i wojsko aktach terroru we wsiach Małopolski po strajkach w 1937 roku i podejmuje interwencję na Zamku u Prezydenta Mościckiego. Dokumenty przynoszą mu chłopi konspiracyjnie, w nocy , śledzeni przez policję, która miała nie dopuścić do interwencji Solarza. Przewiezienie dokumentów do Warszawy ułatwi Solarzowi generał Michał Karaszkiewicz-Tokarzewski. Ukazuje się praca Solarza Wiejski Uniwersytet Orkanowy. Cel i program Jest to najpełniejsze przedstawienie zasad ideowych i form pracy w uniwersytetach ludowych w Polsce. Na zjeździe Spółdzielni Spożywców „Społem” okręgu rzeszowskiego zostaje prezesem Rady Okręgowej.
   

• 1938 Wydaje broszurę pt. Spółdzielnia Zdrowia. ( Nakładem Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo – Gospodarczych RP, Warszawa 1938.). Zostaje członkiem Rady Nadzorczej Związku Spółdzielni Spożywców „Społem”. W styczniu, przy czynnym udziale Solarza powstaje w Gaci Spółdzielnia Spożywców „Chłop”, która odegrała ważną rolę w rozwoju życia gospodarczego i społecznego wsi i okolicy. Z inicjatywy Solarza gacanie zakładają Towarzystwo Domu Spółdzielczego, która skupia działalność inwestycyjną wszystkich miejscowych placówek spółdzielczych. Otwarto z inspiracji Solarzów i Ciekotów ( inż. Hanna i dr Władysław Ciekotowie ze Spółdzielni Zdrowia w Markowej) jeden z pierwszych w kraju dzieciniec letni w Gaci.
   

• 1939 Ogólnopolski zjazd Związku Spożywców „Społem” zmienia swój statut zgodnie z postulatami Solarza, zapewniającymi bardziej demokratyczne stosunki w spółdzielczości. Na IV Kongresie Pedagogicznym ZNP w Warszawie Solarz wygłasza referat pt. „Szkoła wobec problemów wsi i warstwy chłopskiej” ( Głos Nauczycielski nr 36 z 4 IV 1939 r.). Po wybuchu wojny we wrześniu udaje się razem z chłopami z Gaci i okolicznych wsi na wschód, dla włączenia się w zamierzoną walkę obronną. Po zajęciu ziem wschodnich przez Związek Radziecki i upadku nadziei na opór wraca na Gacką Górkę. Bezpośrednio po powrocie zza Sanu, w październiku, w budynku Uniwersytetu odbyło się pierwsze zebranie konspiracyjne pod przewodnictwem Solarza. Solarz wyjeżdża do Warszawy dla nawiązania łączności z przywódcami ruchu ludowego i spółdzielczego. Spotyka się z Maciejem Ratajem i prezesem „Społem”, profesorem Marianem Rapackim. Solarzowie odwiedzają w więzieniu rzeszowskim Wincentego Witosa. W październiku Solarz zostaje kierownikiem Oddziału Związku Spółdzielni Spożywców „Społem” w Rzeszowie. Podejmuje organizację Oddziału zniszczonego przez Niemcy.
   

• 1940 W początkach stycznia gestapowcy przeprowadzają rewizję na Gackiej Górce i zostawiają wezwanie do stawienia się Solarza w Jarosławiu na gestapo. 15 stycznia Solarz upewniwszy się, że mimo licznych przesłuchań nie zdarzają się aresztowania, zgłasza się do gestapo w Jarosławiu i zostaje aresztowany. Z więzienia pisze listy–grypsy do przyjaciół, spółdzielców i mieszkańców Gaci. W drugiej połowie lutego zostaje wywieziony do więzienia mokotowskiego w Warszawie. Dalszy Jego los jest nieznany. Na cmentarzu w Palmirach na jednej z bezimiennych mogił, obok mogił Macieja Rataja i Jędrzeja Cierniaka, jest tabliczka z napisem IGNACY SOLARZ. To Jego symboliczna mogiła.

Opracował Z. Kiszka (wg danych T. Plicha)

Galeria okresowa